Onderwijs en Jeugdhulp moeten meer naar elkaar toe bewegen, is een veelgehoorde stelling. In een kamerbrief van 23 november 2018, stellen minister Slob (Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs) en minister De Jonge (Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport):
Citaat uit een kamerbrief van 23 november 2018
Er worden in de kamerbrief vijf concrete punten genoemd waarop de afstemming tussen onderwijs en jeugdhulp onvoldoende is:
- Complexiteit en onduidelijkheid omtrent (de financiering van) zorg in onderwijstijd
- Onvoldoende preventie en jeugdhulp samen met school
- Onduidelijkheid over ruimte voor maatwerk
- Doorontwikkeling doorzettingsmacht
- Onvoldoende ontwikkelingsgericht aanbod voor kinderen met een complexe en intensieve zorgbehoefte
De inzet van jeugdhulp stijgt, met als gevolg krapte in de gemeentelijke budgetten voor jeugdhulp. Lees in deze blog meer over dit probleem en de oplossing die data-analyse kan bieden in het samenbrengen van de verschillende partijen in de zoektocht naar sturingsmogelijkheden.
Stijgende kosten = tijd voor actie!
Bij veel gemeenten is de inzet van onderwijs-gerelateerde jeugdhulp aan het stijgen. De grote hamvraag: gaat het hier om kosten die eigenlijk uit een ander potje dan jeugdhulp betaald moeten worden? Kunnen preventieve maatregelen in het onderwijs ingezet worden om ervoor te zorgen dat verwijzingen naar jeugdhulp minder nodig zullen zijn?
Om tot de juiste acties te kunnen komen, is het van belang om te weten welke jeugdhulp er per school wordt ingezet. In de “Landelijke inventarisatie aansluiting onderwijs en jeugdhulp 2018” stellen de onderzoekers dat de nuance van de praktijk op scholen, in wijken en regio’s met het landelijke onderzoek namelijk nog niet in beeld is gekomen. Dit is informatie die door middel van data-analyse kan worden verkregen.
De wens om inzicht in de ingezette jeugdhulp per school, vraagt om een koppeling van de jeugdhulpdata van een gemeente of regio van gemeenten (welk kind krijgt welke jeugdhulp?) aan de leerplicht data van deze gemeente of regio van gemeenten (welk kind staat ingeschreven op welke school?).
Koppeling data Jeugdhulp aan data leerplicht: het stappenplan
Bij een koppeling van dergelijke gegevens moet – gezien de AVG – goed rekening worden gehouden met de privacy. Het doorlopen van een Privacy Impact Assessment en de goedkeuring van de privacy-adviseur zijn dus cruciaal. Het is van belang precies te vermelden welke indicatoren je uit welke systemen haalt en aan elkaar koppelt en de juiste beveiligingsmaatregels te treffen op de gekoppelde bestanden. Verder moet worden stilgestaan bij de termijnen van vernietiging en moeten afspraken worden gemaakt over het aggregatieniveau waarop eventueel gepubliceerd gaat worden.
Wanneer de goedkeuring er is, kan de data-analyse beginnen. Eerst koppelt de data-analist de beide bestanden tot één bestand en vervolgens kunnen de eerste data-analyses worden gedraaid. Een belangrijk onderscheid hierbij is het verschil tussen de data-analyse en de informatieanalyse. Data wordt pas informatie wanneer de cijfers in context worden geplaatst en er betekenis aan wordt gegeven. Het is van belang om gezamenlijk (met datakennis én inhoudelijke kennis) handvatten te creëren om keuzes te maken op basis van informatie. Welke databronnen zijn relevant om te koppelen waardoor aan meer jeugdigen passende hulp geboden kan worden met minder budget?
Enkele interessante indicatoren om de juiste gegevens bij te verzamelen en de trends in te bepalen zijn:
- Het aantal jeugdhulpcliënten per 100 leerlingen per school(type)
- Verdeling in het type zorg per school(type)
- Verdeling in verwijzer per school(type)
- De leeftijd van verwijzing per school(type)
- Grootste aanbieders per school(type)
- Kosten per school(type)
- Gemiddelde kosten per cliënt per school(type)
Grafiek 1: Trend in aantal jeugdhulpcliënten per 100 leerlingen naar schooltype
In bovenstaande grafiek 1 is het aantal jeugdhulpcliënten per 100 leerlingen opgenomen en zijn de verschillen hierin per onderwijstype te zien. Dit kan aanleiding zijn om verder in te zoomen per school binnen een bepaald onderwijstype: in hoeverre wijken de onderliggende scholen af van het gemiddelde? Welke scholen in het Speciaal Beroepsonderwijs hebben nog meer dan 60 jeugdhulpcliënten per 100 leerlingen, en welke minder? Deze analyse maakt het mogelijk dezelfde typen scholen met elkaar te benchmarken.
Grafiek 2: Trend in aantal jeugdhulpcliënten per 100 leerlingen, naar school en schooltype
bovenstaande grafiek 2 worden de trends per school weergegeven. Is een school stabiel in het jeugdhulpgebruik of zien we een enorme stijging sinds 2015? Door altijd af te zetten tegen 100 leerlingen, hebben verschillen en wisselingen in leerlingenaantallen tussen en binnen scholen geen invloed op de cijfers. Op basis van bovenstaande grafiek kan worden besloten met School D in gesprek te gaan over de stijging van het gebruik van jeugdhulp.
Op basis van de vrijgekomen informatie de juiste maatregelen bepalen per school(type): maatwerk in je beleid!
En dan komt de stap die misschien wel het meeste daadwerkelijke effect gaat hebben: van inzicht naar sturen. De informatie is er, maar hoe ga je hier de juiste maatregelen op ontwikkelen? Een aantal voorbeelden:
- Is er sprake van veel GGZ op bepaalde middelbare scholen, verwezen door de huisarts? Dat kan aanleiding zijn voor de inzet van een GGZ-hulpverlener op deze specifieke middelbare school, of op een groep van scholen.
- Is er sprake van veel dagdelen dagbesteding op het speciaal onderwijs, terwijl een kind dus ook leerplichtig is? Dat kan aanleiding zijn om gesprekken aan te gaan met het speciaal onderwijs waar dit speelt, kan deze dubbele financiering niet voorkomen worden?
- Zie je een hoog aantal jeugdhulpcliënten per 100 leerlingen? De gemeente Almere heeft ervoor gekozen bepaalde aanbieders een vaste plek te geven op school. Op die manier is er sprake van korte lijnen en veel preventieve zorg in plaats van verwijzingen naar de jeugdhulp. De gemeente Almere schrijft hierover: “De hulpverlener is voor zowel leerlingen als ouders ook gewoon een juf (of meester), met wel een andere rol. In het ontwikkelingsplan van leerlingen worden doelen gesteld, die deels door de aanbieder worden uitgevoerd. Ouders hoeven hierdoor niet aan meerdere partijen hun verhaal te doen.”
Houdt de kwestie onderwijs-gerelateerde jeugdhulp jouw gemeente ook bezig?
Ben je geïnteresseerd in onze aanpak rondom het sturen door inzichten, verkregen door de koppeling van onderwijsgegevens aan jeugdhulpgegevens? We delen graag onze kennis en onze ervaring over onderwijs-gerelateerde jeugdhulp. Neem contact op met Inez van de Wiel, te bereiken via inez.vandewiel@vandamoosterbaan.nl.
