Krantenkoppen schreeuwen dat het aantal meldingen over personen met verward gedrag is toegenomen. Dit wordt geconcludeerd op basis van een stijging in meldingen die bij de politie gedaan worden. Hoewel er overeenstemming lijkt te zijn over het bestaan van deze stijging, dient voorzichtig om te worden gegaan met het trekken van conclusies op basis van deze cijfers. In deze blog leg ik uit waarom en zet ik de cijfers op de juiste plek.
Data-onwaarheden
Allereerst wordt een stijging in meldingen[1] over verward gedrag soms nog onterecht gelijkgesteld aan een stijging in aantal personen met verward gedrag, terwijl hier een cruciaal verschil tussen bestaat. Het rapport “Verward gedrag nader bekeken: analyse van E33 en E14 meldingen in de politieregistratie”[2] laat zien dat, hoewel ook het aantal unieke personen met verward gedrag stijgt, er een aanzienlijk verschil bestaat tussen het aantal meldingen en het aantal personen waar deze meldingen over gaan. Dit betekent dat dezelfde personen herhaaldelijk terugkeren in de (politie)statistieken.
Ten tweede kan geen correct en compleet beeld worden gevormd op basis van politiemeldingen alleen. Enerzijds zou sprake kunnen zijn van onderschatting: zo worden personen met verward gedrag die óók een strafbaar feit plegen bijvoorbeeld niet geregistreerd onder de codes E33 of E142. Deze doelgroep wordt vaak dus niet meegenomen in onderzoek naar verward gedrag. Bovendien is er vermoedelijk een groep personen met verward gedrag die niet in beeld is. Anderzijds kan sprake zijn van overschatting: volgens het rapport “´Verwarde personen’ of ‘mensen met een acute zorgnood’?”[3] is in circa de helft van de gevallen bij nadere beschouwing geen sprake van verwardheid. Dit roept ook de vraag op wat precies onder verward gedrag wordt verstaan, weer een heel andere discussie.
Tot slot worden meldingen ook gedaan bij en geregistreerd door andere instanties, bijvoorbeeld als psychiatrische A-ritten bij het RAV, bij diverse meldpunten Zorg en Overlast of via de crisisdienst[4]. Niet alle meldingen die via deze wegen binnenkomen, komen ook in de systemen van de politie voor. Er wordt geopperd dat deze systemen gekoppeld zouden kunnen worden. Echter, in de praktijk is het lastig om alle overlap in meldingen uit de data te fileren, bijvoorbeeld wanneer tegelijkertijd een ambulance én politiewagen zijn opgeroepen. Hoe ga je om met deze overlap, met de AVG in het achterhoofd? En hoe ga je om met niet-uniforme registratie?
Speculeren over oorzaken
Er van uitgaande dat er ondanks de beperkingen bij de registratie sprake is van een stijging in aantal personen met verward gedrag, is de vraag wat hier aan ten grondslag ligt. Een mogelijke verklaring is een veranderend normenkader. Burgers zouden steeds minder goed om weten te gaan met personen die verward gedrag vertonen en voelen zich sneller onveilig. Uitvergroting van incidenten door media spelen hierin wellicht een rol. Dit zou de meldingsbereidheid vergroten, ongeacht of er sprake is van een toename in aantal personen met verward gedrag.
Een tweede mogelijke verklaring is de ambulantisering van de psychiatrische zorg, in de media vaak aangeduid als bezuiniging van de GGz-zorg. Door ambulantisering verblijven steeds meer personen met psychiatrische problematiek zelfstandig thuis, met begeleiding waar nodig, in plaats van in een intramurale setting. Onder deze verklaring ligt de aanname dat de ‘psychiatrische patiënten’ die voorheen intramuraal woonden nu de personen met verward gedrag zijn waar de media over rapporteert. Trimbos Instituut geeft echter aan dat er “geen cijfermatige aanwijzingen zijn voor een relatie tussen het stijgend aantal politieregistraties van ‘verwarde of overspannen personen’ en de ambulantisering van de GGz”[5].
Grip op verward gedrag
Naast dat de beschrijvende statistieken dus gebreken vertonen, is het ook lastig om mogelijke verklaringen te onderbouwen met cijfers. Dit maakt het maken van (datagedreven) beleidskeuzes een ingewikkeld proces. Maar welke (voorzichtige) conclusies kunnen we wél trekken op basis van deze data?
- Het aantal terugkerende personen in de statistieken is hoog2. Dit wijst erop dat in ieder geval een deel van de personen waarover melding wordt gedaan na een eerste melding onvoldoende begeleiding ontvangt. Dit kan onder meer liggen aan samenwerking tussen politie en zorg. Verbeter deze samenwerking onder meer door implementatie van een wijk-GGz’er.
- Er zijn meerdere organisaties die signalen verzamelen met betrekking tot verward gedrag. Hierdoor komen signalen verspreid binnen en dit zorgt voor versnippering. Het is een ingewikkelde opgave om deze bronnen samen te voegen, onder meer vanwege privacywetgeving4. Bovendien verloopt de registratie per organisatie op een andere wijze: een ander systeem, andere vereisten aan de melding en verschillen in omvang van de registratie. Om meldingen uit verschillende bronnen nauwkeurig te kunnen koppelen is uniforme registratie essentieel. Dit vergt een flinke investering, maar zorgt wél voor meer inzicht.
- Bij circa de helft van de meldingen is bij nadere beschouwing geen sprake van verwardheid. Enerzijds heeft dit te maken met beperkingen in het registratiesysteem van, in dit geval, de politie. De codes voor verward gedrag worden als vergaarbak gebruikt voor allerlei problematiek[6]. Dit vraagt om nauwkeurigere registratie. Maar bovenal heeft dit ogenschijnlijk te maken met beperkte kennis van psychiatrische problematiek bij medewerkers van organisaties waar meldingen binnenkomen. Wanneer is sprake van verward gedrag en hoe herken je dit? Bevorder deskundigheid bijvoorbeeld middels Mental Health First Aid.
[1] Code E33: overlast door verward/overspannen persoon
Code E14: poging tot zelfdoding
[2] https://www.rivm.nl/documenten/factsheet-verward-gedrag-nader-bekeken-analyse-van-e33-en-e14-meldingen-in
[3] https://www.trimbos.nl/docs/5ff4b657-b21c-44e5-aee1-76516aa58094.pdf
[4] https://www.ggdwestbrabant.nl/nieuws/2019/03/Regionale-pilots-personen-met-verward-gedrag
[5] https://www.trimbos.nl/docs/5ff4b657-b21c-44e5-aee1-76516aa58094.pdf
[6] https://www.socialevraagstukken.nl/politiecijfers-over-verward-gedrag-zijn-onbruikbare-vergaarbak/
