Met de grotere behoefte aan datagedreven werken, is ook het meetbaar maken van beleidsdoelstellingen een hot topic. Maar hoe maak je doelen meetbaar? En is dit altijd wenselijk? In deze blog ga ik dieper in op het verschil tussen outcome- en outputdoelstellingen, soorten indicatoren waarmee je prestaties op doelstellingen kunt meten en de randvoorwaarden die hiervoor nodig zijn.
Wat zijn “meetbare beleidsdoelstellingen”?
Om het effect van en presteren op beleidsdoelstellingen te kunnen bepalen, moet je doelstellingen SMART formuleren: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden. Daardoor geeft de geformuleerde doelstelling aan wat je wilt bereiken, op welke manier je dit wilt bereiken en wanneer prestaties op gestelde doelstelling als succesvol gelden. Deze prestaties zijn in een cijfer of ander meetbaar gegeven uit te drukken, bijvoorbeeld in aantallen, kosten of percentages.
Wat voor doelstellingen en meetindicatoren bestaan er?
Hoofdzakelijk kun je doelstellingen onderverdelen in outcome- en outputgerichte doelstellingen. Een outcomegerichte doelstelling is gericht op een breed te bereiken effect, bijvoorbeeld verminderde kosten of een hogere clienttevredenheid. Een outputgerichte doelstelling is een doelstelling gericht op een concreet resultaat, bijvoorbeeld verlaging van het aantal doorverwijzingen door de gemeentelijke toegang of een kortere doorlooptijd. Het soort doelstelling bepaalt welke indicator je kunt gebruiken om prestaties op de doelstelling te meten. Enkele voorbeelden van veelgebruikte indicatoren zijn kritieke prestatie indicatoren (KPI’s), key result indicatoren (KRI’s) en performance indicatoren (PI’s). PI’s richten zich op een specifiek deelgebied van de organisatie, bijvoorbeeld het aantal gecontracteerde aanbieders. Het uiteindelijke resultaat is niet zwaar afhankelijk van de prestatie op deze indicator. KPI’s zijn ook gericht op het meten van één soort activiteit, bijvoorbeeld het aantal heropnames of de gemiddelde wachttijd. Deze factoren zijn sterker gelinkt aan de uiteindelijke outcome. KRI’s zijn gericht op het meten van prestatie op de uiteindelijke outcome.
Randvoorwaarden bij meetbare doelstellingen
Om meetbare doelstellingen te implementeren en te hanteren is het nodige voorwerk vereist. Enerzijds gaat er tijd zitten in het meetbaar maken van doelstellingen en het beoordelen wanneer dit toegevoegde waarde creëert. Wanneer je bijvoorbeeld de kwaliteit van zorg wilt meten, is een andere aanpak vereist dan wanneer je op de besparing van kosten stuurt. Anderzijds moet er data beschikbaar zijn om de prestatie op de doelstelling te meten. Inventariseer welke data beschikbaar zijn, en welke variabelen geschikt zijn als indicator. Wanneer data niet beschikbaar zijn, kan het (her)formuleren van beleidsdoelstellingen aanleiding geven tot herinrichting van het registratieproces. Daarnaast is het van groot belang om prioriteiten aan te brengen. Je kan vrijwel alles meetbaar maken. Maak dan ook een bewuste afweging tussen de extra tijdsinvestering in het (administratieve) proces en de inzichten die dit oplevert. Het handhaven van indicatoren moet geen doel op zich zijn, maar een middel om je doel te bereiken.
Conclusie
Toch zijn er meerdere redenen om meetbare doelstellingen en indicatoren te gebruiken. Het formuleren van meetbare actiegerichte doelstellingen kan richting geven aan het sturingsproces. Moeten we deze maand meer inzetten op het verkorten van de doorlooptijd, of vereist een ander veld aandacht? En in welke wijkdelen is extra aandacht benodigd? Daarnaast kan monitoring van de outcome van nut zijn bij de bestuurlijke- en beleidslagen. Stem gezamenlijk af wat het doel is en hanteer hier eenduidige definities in. Dan is monitoring makkelijker en zijn beleidsmatige interventies beter onderbouwd.
